Home » Limba Sarda » Patatu Salvatore » Salvatore Patatu: S'Aca, sa Craba, s'Arveghe e su Leone

Immagini del paese

Mulino a vento 5.JPG

Statistiche

Tot. visite contenuti : 10917445

Notizie del giorno

 
Salvatore Patatu: S'Aca, sa Craba, s'Arveghe e su Leone PDF Stampa E-mail
Valutazione attuale: / 64
ScarsoOttimo 
Venerdì 29 Ottobre 2010 12:50

Rivisitazione in lingua sarda di una favola di Fedro (Libro I, n. 6) ambientata in Anglona, regione storica della Sardegna settentrionale

 

Sa cumpanzia cun su pius forte hat paga fide e b'hat una contascia chi lu dimustrat.

S'Aca, sa Craba e s'Arveghe si su aunidas cun su Leone in sa foresta. Han cazziadu unu chervu mannu e-i su Leone l'hat partidu nende:

Mi giaman su re, sa prima parte est sa mia; mi dades sa segunda ca so soziu; sa terza mi deghet pro sa forza chi hapo; e-i sa quarta, colz'a chie la toccat.

E-i cussu disonestu si che hat pinzadu tottu.

 

* * *

Una die una 'aca, una craba e un'arveghe detzidint, onzuna pro contu sou, de andare a su mare de Lu Bagnu, in Casteddu Sardu pro passare unu paju de dies. Non fint tantu abetuadas a istare in sa rena a oru de mare e alu pius pagu a nadare. Calchi 'olta si che fint betadas in sas pischinas de sos rios de sos logos insoro, ma in sìtios ue si tocaiat bene su fundu e non b'aiat perìgulu perunu.

Sa craba istaiat in sos saltos de su Sassu perfughesu, tra Tula ei sa Mela, inue de su mare non nde faeddaiant nemmancu addainanti a sa tziminea in sos contados longos de sos giajos.

No aiat padronu e s'arrangiaiat a campare per-i sas manghinas o in sos ruos de una funtana a làcana cun sa tanca de unu tzaramontesu, su cale, pensende de furare su late no ischende mancu a chie, la murghiat onzi sero, fatende unu piaghere mannu ai cudda craba chi gai, chena padronu, aiat puru risòlvidu su problema pius importante, ca non si podiat mùrghere a sa sola.

S'arveghe fit laerresa e aparteniat a unu masone minoreddu ue si connoschian totu; ei su pastore las trataiat dimograticamente, che sorres; e dae printzìpios de trìulas, lis daiat bator meses de fèrias e ognuna andaiat a ue cheriat, ifaulende su diciu chi narat chi sas arveghes istant sempre ammuntonadas apare e "su chi faghet sae de nanti, totu sas àteras faghent".

S'aca nde fit acudida dae Tèmpiu. Fit un'achitedda cadduresa, bascighedda, ma de agguantu; e a sos tempos suos, daiat late, chi nde pienaian duas cannadas. In sos ùltimos tempos si fit achidada e si li fint sicadas sas titas e, daboi de sas curas innùtiles, bordinzadas dae cussa conca de gabbiassu de su viterinàriu, su padronu aiat detzisu de la masellare. Ma issa, su note innanti, si che fit fuida e aiat comintzadu a si campugliare a sa bella mezus, como inoghe e cras in cuddae.

Si fint intopadas pro casu in sa bessida de Sèdini, ue fint chèrfidas passare pro imbisitare sa domus de jana famada meda, chi b'est intro de bidda: aiant fatu su biazu cumpare fintzas a Casteddu. Non lis fit piàghida s'ispiaggia de La Marina in bidda: b'aiat tropu zente e fint birgonzosas, timende chi sos casteddanos las esserent leadas in giru ca no ischiant nadare.

Daboi de unu paju de dies chi fint inie, solas, in cudda ispiaggia manna e bella, cun su mare chi lutzigaiat suta a su sole che sufata de prata, arrivit unu leone. Altu e poderosu, mannu cantu un'òrriu, cun dunu collare de pilos lanosos, chi mancu duas barveghes de Pedreddu nde giughiant gai meda, chi pariant duas bacas e, nachi, fint australianas. Fit fuidu dae su Circo Zanfreta e si fit allogadu acurtzu a su casteddu, in pubulea de sa bidda, dae ue podiat isperiaiare totu, fintzas a sas costas de Còrsica; e si fit acotadu gai bene chi bi pariat nàschidu. Sos casteddanos lu cunsideraiant unu de issos, chena bi mancare nudda. Sos tres animales, de comente lu 'ident, s'assuconant malamente, ca aiant sempre intesu chi su leone est una fera mala e malaita dae òmines e dae santos, chi si màndigat animales innotzentes, chena lis dare mancu su tempus de nàrrere Gesaggiua. Ma issu, bidèndelas gai iscunfidadas e timerosas, lis imbiat unu risitu simpàtigu de amistade, chi cuddas si sentint luego assusegadas. Antzis, acurtzièndesi lis narat:

"E proite mi sezis timende? A lu creides in sos contados de sos orcros! Finidos sunt cussos tempos! E poi fint totu fàulas impriastadas pro assuconare sas criaduras, pro las educare comente si tocat, fatèndelis milli giros e paragones e esèmpios, chi non fint beros pro nudda. E chie bi at rimìtidu semus nois, pòveros leoneddos disgrasciados, chi no ischimus fàghere male a nisciunu; chi semus macos de cantu semus bonos, e nos tratant pro fàghere a timire sa zente. Sos domadores in sos circos l'ischint bene chi semus a sa bonacia e, fatende finta de arriscare sa pedde, che tzacant sa conca intro sa buca nostra pro nde la bogare sempre intrea, mentres chi sos ispetadores, castigados, impressionados malamente, faghen su catari catari cun manos e pes, che chi cuddu epat fatu no isco ite. E gai nos giughent a su tira chi ti tosta in gàbbias e malasortes chi los colet, dae una bidda a s'àtera, comente e feras arestes. E sos arestes sunt issos chi non cumprendent nudda. Ma deo mi che so fuidu e campo in custa bidda chi at un'incras seguru, bonu meda in turismu. Si no est oe at a esser cras, ma Casteddusardu est diventende sempre pius importante. Dae re de sa foresta, si apo aggiudu, poto diventare re de su turismu e de sas osteras".

"Tzertu" narat sa craba parende coraggiu. "Tzertu chi su logu est bellu meda e s'istat bene inoghe. Deo che dia istare tota vida.

"Su tempus benidore" torrat a nàrrere su leone "est in sas coperativas. Si nois nos aunimus, totos bator, podimus comintzare un'atividade, chi rendet meda e buscamus dinareddu sonante.

"Ma deo" narat s'arveghe "devo torrare a printzìpios de Santandria a sue de su padronu meu, chi devo comintzare s'istajone noa e devo anzare s'anzoneddu.

"Ma cale anzoneddu!" li narat su leone "chi ti lu bochint addainanti chena rispetu perunu. A t'istas inoghe chi non ti nd'as a penetire.

"Ma su padronu meu est bravu, nos tratat che sorres, nos arrejonat, fatèndennos ischire totu, giojas e penas; in pràtiga semus padronas nois puru.

"Gai ti paret!" li narat su leone totu agheddadu "Ma si apena apena ti proas a non dare pius late, ti lu faghet bìdere isse. O ti bendet a s'istracu baratu o ti regalat a sos oberajos de sa festa de sant'Antoni; ei cussos sa festa la faghent a tie, aparitzèndedi in sa banca, chi aprontant pro sa zentoria, bene buddida e cundida cun patatu e chibudda. Làssami sa cantone e mandachelu ai cuddu logu! Faghe s'interessu tou, assumancu una 'olta, chi podet èssere sa 'olta bona".

In unu paju de dies, su leone, torrende a s'arrejonu, las cumbinchet totas tres a si pònnere in sotziedade pro piscare; formant sa coperativa "CLAB" (Craba, leone, arveghe, baca) e comintzant su tribagliu.

Comporant una barca betza, ma manna cantu e tres labiolos e l'acontzant bene. In unu paju de dies, la ponent in cundissiones de gallizare. E unu manzanu chito bessint totos bator a piscare. Sa cosa lis andat bene meda; in pagas oras pienant sa barca de pische maduru, in colore de prata e si nde torrant a s'ispiaggia a si partire su piscadu.

"Faghe bator partes pretzisas" narat su leone a s'aca, chi in Caddura aiat imparadu a fàghere sas cosas comente si tocat e pretzisas, comente ischint fàghere sos cadduresos. Sas bator partes fint gai pretzisas chi pariant copiles. Leat sa peràula su leone e narat:

"Sa prima parte est sa mia, ca so su re de sa foresta e, mancarri inoghe foresta non che nd'epat, resto sempre re e mi la leo".

"Tzertu! giustu! tantu sunt totas chepare!" narat sa craba illonghende sas francas pro si leare sa segunda parte. Ma su leone bi las cancarat e sighit a nàrrere:

"Sa segunda mi tocat comente e sòtziu dei custa bella coperativa chi totu cumpare amus formadu. De assentu semus?".

"Emmo" narat s'arveghe abbaidèndesi sa tertza parte cun s'isperàntzia chi cussa esseret istada sa sua.

"A ue ses abbaidende?" li narat su leone fissèndela in ojos e fatende adderetare che puntas de eritu cuddu diàulu de collare mannu e lanosu in colore de ruinzu.

"A ue ses abbaidende, arveghedda bella? Sa tertza parte mi tocat ca so su pius forte.

"E già est giustu" narat s'aca, pensende tra issa mantessi: "Male chi si cheret issu, mai remèdiu non b'epat".

Cuddu si leaiat sa parte de su leone e fit resinnada a divìdere una parte in tres cun sas àteras duas isfortunadas amigas sòtzias de sa coperativa CLAB.

"Già est giustu, non sezis de acordu? Nois nos partimus custa in tres ei sas cosas sunt arrangiadas. Su leone est leone! E tra issa pensat: "Malaitu chi sias!".

"Ma ite ses nende?" li rispondet su leone, imbufende cuddu diàulu de piladura e aberzende sa buca pro mustrare una dentiera bianca innida, chi onzi dente pariat unu marrapicu.

"Sae de bator partes" narat annanghendechela a sas àteras tres cun sas francas feas, chi pariant èrpices "sae bator partes coltza a chie la tocat".

E concluit: "Ateru mi devides nàrrere?".

"E ite cheres chi ti nerzemus?" narat sa craba avviendesiche. "Già l'ischio chi fisti casteddanu piogosu e oji mannu, ma non creia chi arrivisti ai custu puntu!".

---

Chistionàriu

1) Proite est importante a mùrghere sa craba onzi die? ei s'arveghe?

2) Comente mai a s'arveghe si podent "dare sas ferias" dae su mese de trìulas a su mese de santandria?

3) Ite diferèntzia b'at tra una domus de janas e una tumba de zigantes?

4) Ite est un'òrriu? a ite si trataiat? benit ancora impreadu in sa sotziedade moderna? si nono, pro cale rejone?

5) Chie at fraigadu su casteddu chi benit fentomadu in su contadu? in cale perìudu istòricu e pro cale motivu?

6) E ite est s'orcru?

7) Ite est custa costumàntzia de regalare un'arveghe a sos oberajos in ocasione de una festa? est galu in usu in sas biddas sardas?

8) Proite, in s'antighidade, a Casteddusardu est istadu postu su paralùmene de piogosu?

9) "Su chi faghet sa de innanti, totu sas àteras faghent" est sa tradussione de unu versu de Dante Alighieri, chi descriet sas arveghes e narat: "ciò che fa la prima le altre fanno"; a bi resessis a l'aciapare in sa Divina Cummèdia?

Cfr. Salvatore Patatu, Fabulas imberrittadas, ed Laino Libri, Sassari 2000, pagine 9 - 21

I disegni sono di Bonaria Mazzone

Questa è 1a "fabula" di 12. La 2a sarà pubblicata il 1. Dicembre 2010

 

Ultimo aggiornamento Lunedì 04 Luglio 2011 15:06
 
Commenti (3)
Chistionariu
3 Domenica 05 Dicembre 2010 10:22
peri52

Pubblicando la seconda favola in berritas, "bellissima anche quella", mi aspettavo che il Chistionariu della prima fosse risolto, in maniera tale che anche io potessi diventare più colto nelle usanze e costumi del popolo sardo.


Ringraziando anticipatamente il Professore, nonché Dottore Salvatore Patatu, scrittore in Lingua Sarda. Chiaramente davanti a lui mi tolgo la berritta.


Qui Milano inviato speciale Famiglia Patatu, Salvatore saluta tutti quelli che portano la BERRITTA.



---


Giriamo la s egnalazione all'autore, che al momento è fuori sede, perché ti risponda. Ciao! (c.p.)

Immagine
2 Martedì 09 Novembre 2010 20:26
Peri52
Bellissima immagine del Dottore Salvatore Patatu. Scrittore in lingua Sarda, candidato per il premio Nobel. Ho stampato la favola su carta così la posso leggere più volte. Mi piace troppo. La lettura in lingua sarda crea molti pensieri e riflessioni del tempo che fu e di quello attuale. Complimenti vivissimi per la prima pubblicazione (favole in berritas) di nove in programma. Non vedo l'ora che arrivi la seconda. La foto del Dottor Salvatore Patatu cosa ha di particolare? Gli occhi che ti parlano e le labbra che ti guardano. Un saluto alla vecchia maniera con vera ammirazione e stima.


Salvatore quel de milan
Chistionariu
1 Lunedì 08 Novembre 2010 00:01
peri52
Il TEST.


Mi impedisce di fare un commento. Non conoscendo le risposte. Quindi non compilo il Chistionariu. E scrivo un commento sulle favole imberritadas. La morale è sempre quella: chi fa da sè fa per tre. Di questo il popolo Sardo va fiero di sè. L'unione però, sapiamamo tutti, che fa la forza. Oggi non manca il pesce da dividersi, non manca il pane, non manca la terra, manca l'idea per unirsi. Se poi ci sarà chi farà il leone? Chi vivrà vedrà. Ho paura che non ho capito niente.


Saluti Salvatore quel de Milan

Aggiungi un commento

Il tuo nome:
Indirizzo email:
Titolo:
Commento (è consentito l'uso di codice HTML):