Home » Limba Sarda » Patatu Salvatore » Salvatore Patatu: S’azziccadu chi cheret pigare a su chelu

Immagini del paese

Panorami 4.JPG

Statistiche

Tot. visite contenuti : 10917091

Notizie del giorno

 
Salvatore Patatu: S’azziccadu chi cheret pigare a su chelu PDF Stampa E-mail
Valutazione attuale: / 33
ScarsoOttimo 
Domenica 13 Giugno 2010 21:40

Sos antigos naraian chi s'avarissia est mala cunsizera e causa 'e tantos dannos; issa non lassat bider lughe a su 'inari ca che l'inserrat e non nde faghet usu; mancarri bi siat su bisonzu a chintu.

Su malaidu pius isconnoschidu est s'ornine azziccadu. Una 'olta a un'azziccadu, pro li faghere 'ogare su 'inari, l'han fattu sezzere a culu nudu in sa tribide calda; s'est restadu culi brujadu, ma 'inari non nd'hat bogadu.

E naran de un'atteru chi, pro non los frazare, si falaiat sos calzones e si sezziat in terra a s'iscuru, a culu nudu, pro non frazare sa pramma 'e sa cadrèa. Bidides a ite arrivit s'astrintura; ti faghet brivare de ogni cosa, ti faghet patire che colora, chenza fagher connoschere su chi dat sa vida, ca fahet ponnere in prima riga s'interessu.

E gai fît un'omine chi a sa fine 'e su seculu passadu (del 1800 n.d.r.) viviat in sa 'essida 'e idda; un'omineddu basciu e fine fine, lanzu che corru, liju che chera e asciuttu che chijina. Istaiat in d'una domo affacc'a sa 'oltada 'e Tremiza, propiu in s'intrada de unu cunzadu mannu, de propiedade sua.

Cust'omine haiat trabagliadu totta vida e trabagliaiat ancora, ca haiat bestiamine meda e una 'inza chi produiat uas fines e binu 'onu, chi resessiat a bendere ispuntende su mezus preju e lu 'endiat tottu, ca issu non buffaiat a nudda. In su cunzadu b'haiat puru unu frutteto chi teniat che gingiri bellu, 'ue b'haiat frutture de ogni iscera e calidade. Fit trabagliadore, ma azziccadu, astrintu che tenazza inglesa. Non b'haiat bessu de li faghere ispendere unu francu, e tottu su chi 'alanzaiat, l'arribaiat in d'una cascettedda 'e ferru chi che cuaiat in d'unu logu segretu e nisciunu fît mai resessidu a iscoberrere inue.

Viviat mandighende laddajone; calchi pagu 'e legumine ch'incunzaiat in sos campijos, e trigu milanesu chi poniat a su postu 'e su succu in su legumine. Sa dominiga si cunzediat duos oso (in s'ou si che furriat solu sa buccia) naraiat; e issu diffattis che las furriaiat intro sa 'ucca 'e su furru, 'ue bi nd'haiat a chentinarias, guasi aisettende s'occasione pro las poder trattare.

Fît santiccu meda, e ogni sero andaiat a sa funzione; e-i sa dominiga a missa bascia, su manzanu chito, pro non bidere a nisciunu e pro no' acciapare accasiones de buttighinu, inue haiat devidu invitare a calecunu e ispendere calchi soddu.

In bidda naraian chi fît fradile a Gesù Cristu; e naraian puru chi su sero, a su solu, in domo, arrejonaiat cun sos santos, ca calchi persone, passende accurzu a su cunzadu, l'haiat intesu faeddende a boghe alta. Anzis, fît propiu cust'attaccamentu a sa religione e-i custu bigottismu sa causa 'e s'astrintura. Isse s'haiat fattu su contu chi daghi moriat, cun cussu 'inari si pagaiat su 'iazu pro pigare a chelu e pro si che collocare in su mezus giassu.

Una die parizzos ibricchis haian tentadu de l'irrobare, cando fît a missa. E fin resessidos a li furare unu paju 'e frommas de casu e de regottu. Su pover'omine haiat piantu pro unu mese intreu, ca sa cosa chi l'haian leadu rendiat dinari. Ma poi si fît rassignadu, pensende chi assunessi non l'haian toccadu sa cascettedda 'e su 'inari, chi fît sempre piena e cuada in su logu segretu.

Cussu fattu però l'haiat resu pius azziccadu 'e prima e, timende chi sos ladros esseren torrados a li toccare sa cosa sua, haiat fattu ponnere una ferrada manna e russa in su balcone e unu frisciu a ganzu in sa gianna chi non l'aberiat mancu su carru armadu.

Unu sero chi haiat appena intirinadu e tiu Giuseppe (gai si naraiat) fît nende sa preghiera prima 'e si preparare sa chena, intendet custa 'oghe melodiosa in carrela, chi 'eniat da-e tesu e pariat sa 'oghe de un'anghelu. Sessat de pregare, parat sas orijas e restat incantadu da-e sa melodia de-i cussa 'oghe, chi li pariat boghe chi 'eniat da-e un'atteru mundu.

Non s'intendiat atteru ischimuzu; finzas sos grillos e-i sas ranas, chi fin fattende burdellu, sessan de cantare e pariat chi cherian iscultare issos puru cussa 'oghe gai bella. A tiu Giuseppe li pariat de essere in cheja, cando su coro 'e sos padres e-i sas monzas intonaiat sas cantones de sa novena 'e Nadale. Li pariat de 'idere su presepiu cun sos anzoneddos e-i sos pastoreddos in mesu a su lanarizzu 'irde, 'irde, cun sos tres rees sutta s'istella cometa chi los guidaiat a sa grutta.

"In ora 'ona 'e Deu! chie hat a essere chi hat custa 'oghe gai bella", pensaiat tra se accurziendesi a sa ferrada, tentende de 'idere mezus chie fît. A s’improvvisu sa 'oghe sessat de cantare e fora cominzan torra a s'intendere ranas e grillos, cun grande dispiaghere de tiu Giuseppe, chi fît tantu innamoradu de-i cussa 'oghe chi forsis, pro la torrare a intendere, haiat potidu ispendere calchi soddu.

Passat una bona mes'ora, e tiu Giuseppe, preparende sa chena, non faghiat atteru che pensare a-i cudda 'oghe. Si fît propiu sezzende in sa banca pro mandigare, cand'intendet torra cuddu cantigu, sempre 'enzende da-e tesu; poi l'intendet pius accurzu, e ancora pius accurzu, finzas a cando ''intendet forte, ma sempre melodiosu e delicadu, 'essendende da-e sa 'ucca 'e sa ziminèa.

Fît in istìu; e-i su fogu fît istudadu; b'haiat solu unu pagu 'e chijina, e a unu fiancu, appoggiados, bi fin su suladore, sa tribide e una graiglia, chi tiu Giuseppe, pro sa veridade, haiat trattadu pagas boltas pro arrustire calchi bicculu 'e petta. Si sizit a sa ziminèa e intendet giara giara sa 'oghe melodiosa chi cantaiat in latinu cantones chi intendiat sempre in cheja e in sas prozessiones chi 'essian in bidda, e chi issu puru cantaiat cun sa candela in manu, bestidu de cunfrade.

Tiu Giuseppe, mesu cuntentu e mesu impressionadu, s'imbenujat addainanti a sa fogulaja in attu de umiltade, sinnendesi e preghende. Cando arrivit a su massimu de sa cummossione, 'idet una lorina chi falat da-e su fumajolu e, pendulende, arrivit finzas a toccare sa chijina. A tiu Giuseppe li pariat sa fune de su campanile chi haiat bidu meda 'oltas, cando pizzinnu minore andaiat a cheja a faghere su giaganu e a sonare sas campanas a ripiccu. Cando sa fune finit de ballare, sa 'oghe melodiosa cambiai cantone e cantat in italianu:

Giuseppe, Giuseppe,

mi’ che ti vuoi Gesù!

Lega la cassetta

e poi vieni tu!

A tiu Giuseppe li passat unu pagu sa cuntentesa, ca, santiccu cantu cheres, ma sa cascettedda fît sa cascettedda! e-i su 'inari est dinari; e incue bi Fin tottu sos risparmios de una vida. Sighit a pregare e grusciat unu pagu de pius sa conca, fattende finta de no' haere cumpresu. E-i sa 'oghe ancora pius forte, ma ancora pius melodiosa, li narat un'attera 'olta:

Giuseppe, Giuseppe,

mio cugino sei tu!

Lega la cassetta

e vieni da Gesù!

A-i cussas peraulas a tiu Giuseppe li passat totta sa diffidenzia chi ancora teniat, e cominzat a pensare chi forsis fît arrivida s'ora sua e deviat morrere. Pensat a sa vida chi l'isettaiat in su Chelu, e s'immaginat unu muntone de cosas bellas. S'immaginat bolende in s'aera cun sos anghelos a manu tenta, e cun sos santos, cantende cantones de Chelu. Pensat a s'accoglienzia chi li devian faghere sas animas biadas, in d'unu campu 'irde tottu pienu 'e fiores, 'ue su sole non calaiat mai, in mesu a unu mare de istellas e de atteras cosas chi fin bellas e chi issu, poveru ornine chenza isperienzia, non resessiat mancu a s'immaginare.

E intantu sa 'oghe, sempre pius melodiosa e dezisa li narat:

Lega, lega

la cassetta, Giuse’!

E un minuto dopo

te ne verrai con me.

Tiu Giuseppe oramai fît bellu e cumbinchidu; andat a leare sa cascettedda e in presse la ligat a su cannau chi poi de che l'haere tirada a subra torrat a falare a giosso a sa ziminea. Sa 'oghe torrat a cantare in latinu, rendende pius solenne sa manovra de tiu Giuseppe chi, poi de s'essere torra sinnadu, si ligat su cannau a chintu pro pigare a Chelu. Appena finit de si ligare, tiu Giuseppe si sentit tirare a subra e, appoggendesi unu pagu a sos costazos de sa zimineacun sas manos pro non s'attappare pighende, arrivit finzas a meidade. Cominzat a sonniare già sas caras de sos anghelos chi lu fin tirende, cando, de colpu, custos lassan andare sa fune, e tiu Giuseppe che falat a culu ladu in sa fogulaja, pesende a bolare sa chijina, tottu raffiadu e cun sa cara piena 'e tintieddu.

Restat una bona iscutta dispiaghidu, sezzidu in terra, che boe iscorradu, chenz'ischire ite faghere e ite pensare, finzas a cando non si cumbinchet chi cussos ibricchis, como fin resessidos a che li pinzare sa cascettedda cun su 'inari. Da-e sa die tiu Giuseppe l’intrat pius accanidu a risparmiare e a si cuare da-e sa zente.

Passan sos annos, e tiu Giuseppe resessit a ponnere a parte ancora calchi bellu muntone de 'inari, intro a un'attera cascettedda, chi che cuat sempre in su mantessi logu segretu chi connoschet issu solu. Sa brutta isperienzia chi haiat vividu fît oramai ismentigada e s'haiat postu su coro in pasu, ca pensaiat solu a sa cascettedda chi teniat como, e non pensaiat piusu a atteru.

Unu sero chi fît fattende unu pagu 'e contos in d'una punta 'e bugliette, intendet custa 'oghe melodiosa chi 'essiat da-e sa 'ucca 'e sa ziminea, e una fune pendulende in s'atta e sa fogulaja. Si b'accurziat e intendet sa 'oghe chi li narat:

Giuseppe, Giuseppe,

mi’ che ti vuoi Gesù!

Lega la cassetta

e poi vieni tu.

A tiu Giuseppe che li pigat su sambene a conca e si sentit finzas sas dentes sueradas, pensende a sa frigadura chi haiat leadu parizzos annos prima, e a sos sacrifissios chi haiat devidu affrontare pro pienare sa cascettedda de 'inari chi deviat servire pro si pagare su postu in Paradisu. S'accurziat a sa ziminea, tirat sa fune e cantat:

Io non l'isco

se propio sei Gesù!

Mi hai fregato una vorta

e non mi freghi più.

E da-e sa die Giuseppe cambiat opinione. Mandigat e buffat a trimpone, prima chi si che lu mandighen sos atteros. "Anzis - pensat - tropp'attardu mi nde so resu contu; si b'haìa pensadu prima, non m'haìa leadu cuss'affannu, e tottu cussassufferenzias chi hapo passadu totta vida".

De-i cussos fanaticos che Giuseppe si nd'agattat ancora calecunu, e non pensana chi s'oro, sa prata e-i su 'inari, lu cheren e l’adoran in custu mundu, ma in su chelu non nde trattana, ca ancora non si b'est diffusu. E-i su chelu non si 'alanzat gai, ma in atteros modos. E diffattis su dicciu antigu narat:

Chie onestu trabagliat e fadigat

de su Chelu s'iscala ogn'ora pigat.

 

l racconto è tratto dal libro dello stesso Patatu “Contos de s’antigu casteddu”, ed. Diesse, Sassari 1980, pagine 97-107.

 

Ultimo aggiornamento Domenica 13 Giugno 2010 22:21
 
Commenti (1)
S'Azziccadu
1 Lunedì 14 Giugno 2010 12:54
Salvatore Soddu
Carissimo Tore,

'
abbiamo letto, con un po di fatica, per la verità, il tuo racconto. Abbiamo riso fino alle lacrime, ricordando questi personaggi, esistiti nella realtà, ma resi più belli dalla tua fervida fantasia. E poi scritti nel nostro dialetto rendono più visibile l'atmosfera del tempo e ci portano con la fantasia in quel mondo incantato dove l'uomo era tutt'uno con la natura, e il pane aveva il profumo della terra e del sudore, si invecchiava giovani nell'aspetto, ma chi superava senza medicine una certa età, moriva vecchio, mantenendo le stesse rughe che aveva da giovane, come le querce. Dove il passaggio all'eternità, era come addormentarsi in un sonno di riposo dopo la lunga fatica di una vita. Ricordo dei volti di persone anziane consumate dal tempo, ma che conservavano anche da morto, il colorito della pelle. Tanto da sembrare addormentati in un meritato riposo, e finalmente concedersi i frutti dell'onesta vita fatta di cose essenziali, e anche in quella circostanza portavano sul loro corpo tutto quello che basta, e niente di più. E forse non è del tutto sbagliato conservare i risparmi in una casettina, tanto le banche non danno più interessi, e poi è così complicato usare il bancomat, poi nel deposito non li vedi, non li tocchi con mano, non li puoi contare e magari dormirci su, su un comodo materasso. Grazie Tore, che mantieni viva la memoria. Quanto ci mancano le persone che si hanno portato via la memoria del nostro passato, senza lasciare scritti!


Un caro saluto a te e alla tua famiglia. Salvatore

Aggiungi un commento

Il tuo nome:
Indirizzo email:
Titolo:
Commento (è consentito l'uso di codice HTML):